Hợp tác trong ASEM cần động lực mới

Thưa các Quý vị đại biểu,

Thưa các vị khách quý,

1. Trước hết, tôi xin nhiệt liệt chào mừng các Quý vị đại biểu đến tham dự Hội nghị “Tăng cường quan hệ đối tác Á – Âu toàn diện trong thế kỷ 21”.

2. Cách đây đúng 20 năm, 26 nhà Lãnh đạo Á – Âu đã sáng lập Diễn đàn ASEM như một cầu nối gắn kết hai châu lục. So với hơn 700 năm quan hệ vốn có giữa các nước Á – Âu, chặng đường 20 năm chưa phải là dài, song chúng ta có thể tự hào về những gì đã làm được. ASEM đã phát triển vượt lên kỳ vọng ban đầu, khẳng định là cơ chế đối thoại và hợp tác quan trọng, có quy mô lớn nhất giữa hai châu lục, thúc đẩy xu thế hợp tác, liên kết đa tầng nấc vì hòa bình và phát triển.

Là một trong số ít diễn đàn liên khu vực hình thành sau Chiến tranh lạnh, ASEM đã và đang là nhân tố quan trọng góp phần định hình cục diện thế giới trong thế kỷ 21. Thời gian qua, Diễn đàn đang chuyển mình với những nội hàm hợp tác và liên kết sâu rộng, từng bước mang lại lợi ích thiết thân cho các hành viên trong nỗ lực duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, phục hồi kinh tế, ứng phó các thách thức toàn cầu. Vượt qua nhiều rào cản và khác biệt, ASEM ngày nay trở thành đại gia đình với 53 thành viên. Ý thức về một Cộng đồng ASEM ngày càng rõ nét bởi sự gia tăng mẫu số chung lợi ích vì sự phát triển bền vững và thịnh vượng ở hai châu lục.

Thưa các Quý vị,

3. Bước vào thập niên thứ hai của thế kỷ 21, tình hình thế giới tiếp tục có nhiều đổi thay sâu sắc, đặt ra những vấn đề mới đối với các cơ chế, diễn đàn đa phương, trong đó có ASEM.

Nền tảng kinh tế thế giới đang chuyển dịch căn bản với nhiều hình thái kinh tế mới. Với sự phát triển của cách mạng công nghiệp lần thứ 4, xu thế đổi mới tư duy, chính sách, cách làm… theo hướng xanh, bền vững và sáng tạo hơn được chú trọng, thúc đẩy sự gắn kết chặt chẽ giữa kinh tế với phát triển. Trong cục diện “đa trung tâm” và xu thế dân chủ hóa, nhiều cơ chế hợp tác khu vực được củng cố song song với việc hình thành các cơ chế, liên kết hợp tác mới, đa dạng và linh hoạt hơn. Cùng với đó, sự phát triển chưa từng có của toàn cầu hóa và công nghệ thông tin đã làm gia tăng tính tùy thuộc lẫn nhau, thúc đẩy liên kết ở mọi cấp độ. Mọi quốc gia đều có nhu cầu tăng cường hợp tác để tái cơ cấu kinh tế, mở rộng không gian phát triển và tạo thêm thế trong cục diện mới. Á – Âu chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các quan hệ đối tác và các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Trong khi đó, các thách thức toàn cầu cũng ngày càng nhiều và phức tạp hơn, nằm ngoài khả năng giải quyết của từng quốc gia và từng khu vực. Tình trạng đói nghèo, khoảng cách phát triển gia tăng, biến đổi khí hậu, thiên tai, hạn hán, xâm nhập mặn, già hóa dân số, đô thị hóa, an ninh nước - lương thực - năng lượng… là những vấn đề phát triển cấp bách hiện nay.

Việc xử lý các thách thức nêu trên vừa là yêu cầu cấp thiết, vừa là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển bền vững ở từng thành viên và ở hai châu lục. Điều đó đòi hỏi ASEM phải gia tăng hợp tác, kết nối, tìm kiếm và thúc đẩy động lực mới cho phát triển với nội hàm hợp tác rộng hơn, sâu hơn và mang tính đa ngành.

Thưa các Quý vị,

4. Hơn bao giờ hết, ASEM đang đứng trước nhu cầu phải đổi mới, nâng tầm hợp tác, nhằm khẳng định vai trò không thể thiếu trong cấu trúc đa cực đang định hình, đóng góp xây dựng cơ chế quản trị toàn cầu hiệu quả, công bằng và dân chủ hơn. Đó là yêu cầu khách quan trước những biến động không ngừng của thế giới và khu vực. Đó cũng là nhu cầu nội tại của một ASEM ngày càng mở rộng với các quan tâm và lợi ích đa dạng hơn.

Tại Hội nghị Cấp cao ASEM lần thứ 10 ở Milan tháng 10 năm 2014, các nhà Lãnh đạo ASEM đã giao các Bộ trưởng và Trưởng SOM khuyến nghị về định hướng tương lai của Diễn đàn lên Hội nghị Cấp cao ASEM lần thứ 11 tại Ulaanbaatar.

Chỉ còn 86 ngày nữa là tới Hội nghị quan trọng này. Đây chính là thời điểm chúng ta cần đạt được sự thống nhất trong nhận thức và mạnh mẽ trong hành động để nâng tầm hợp tác Á – Âu, hướng tới một Cộng đồng ASEM đáp ứng tốt hơn mong đợi của nhân dân hai châu lục, phù hợp với yêu cầu của sự phát triển.

Với tinh thần đó, tại Hội nghị này, tôi mong các Quý vị đại biểu tập trung thảo luận, làm rõ hơn một số vấn đề sau:

- Một là cần xác định các ưu tiên trong nội hàm hợp tác để nâng cao tính thiết thực, hiệu quả và có chiều sâu của ASEM. Trong triển khai đồng đều ba trụ cột hợp tác, là chính trị, kinh tế - phát triển và văn hóa - xã hội, chúng ta cần chú trọng thúc đẩy các yếu tố phát triển bền vững gắn liền với Chương trình Nghị sự 2030 của Liên hợp quốc và Thỏa thuận Paris 2015, nâng cao khả năng tự cường của ASEM.

Đối thoại chính trị tập trung vào gia tăng hợp tác ứng phó với các thách thức toàn cầu và ở hai khu vực trên cơ sở mẫu số chung lợi ích, hài hòa khác biệt. Cần coi những thách thức về hòa bình, an ninh là cơ hội để tăng cường đối thoại, xây dựng, và chia sẻ các chuẩn mực và nguyên tắc ứng xử chung, đề cao thực thi luật pháp quốc tế. Trong trụ cột kinh tế - phát triển, cần đặt ưu tiên cao cho nỗ lực cải cách cơ cấu kinh tế trong từng quốc gia, thúc đẩy liên kết khu vực, kết nối, tăng trưởng sáng tạo vì mục tiêu phát triển bền vững, sáng tạo và bao trùm.

Giao lưu nhân dân, văn hóa – xã hội, du lịch nên đề cao tính hài hòa, tăng cường hiểu biết, hướng tới thực hiện hiệu quả an sinh xã hội bền vững, trong đó chú trọng các đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ em, phụ nữ, người khuyết tật và người cao tuổi.

- Hai là cần phát triển tư duy mới và cách tiếp cận tổng thể, hài hòa giữa tính chất không chính thức của ASEM với việc nâng cao hiệu quả hoạt động, hướng tới các kết quả cụ thể. Tôi mong muốn chúng ta xác định ưu tiên hợp tác và chương trình hành động cụ thể và khả thi cho từng giai đoạn, có thể là 5 năm, 10 năm hoặc 20 năm và triển khai từng bước để hiện thực hóa tầm nhìn. Đồng thời, cần gắn kết các sáng kiến, dự án trong từng Nhóm hợp tác chuyên ngành và phối hợp giữa các Nhóm hợp tác, thúc đẩy hỗ trợ các nỗ lực thu hẹp khoảng cách phát triển và xây dựng năng lực, nhất là đối với các thành viên đang phát triển.

- Ba là mọi sáng kiến và cơ chế hợp tác cần lấy con người làm trung tâm, tăng cường sự tham gia và mang lại lợi ích thiết thực cho người dân. Trong đó, ưu tiên các biện pháp thúc đẩy đóng góp của thanh niên, doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tiềm lực và sức sáng tạo mạnh mẽ của họ sẽ giúp khởi xướng  các ý tưởng mới, góp phần đưa hợp tác ASEM đi vào cuộc sống, thực tế. Trong tương lai, đây là một trong số các nhân tố quyết định đến sự thành công của ASEM. Những hoạt động như Hội nghị các nhà Lãnh đạo trẻ ASEF tại Luxembourg, Đối thoại doanh nghiệp trẻ tại Ấn Độ và Tuần lễ thanh niên ASEM tại Việt Nam diễn ra đầu tháng 4 vừa qua là những điển hình cần nhân rộng.

- Cuối cùng là Hội nghị đưa ra các biện pháp Việt Nam cần triển khai để nâng cao hiệu quả đóng góp của Việt Nam trong ASEM. Tôi đề nghị các Bộ, ban, ngành tiếp tục chủ động đề xuất sáng kiến, ý tưởng, đóng góp vào quan tâm chung; đổi mới cơ chế thông tin, phối hợp liên ngành với các địa phương, cũng như đẩy mạnh sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, chú trọng đào tạo chất lượng đội ngũ cán bộ.

Thưa các Quý vị,

5. Đối với Việt Nam, hợp tác ASEM luôn có ý nghĩa quan trọng trong công cuộc Đổi mới, phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng. ASEM là nơi hội tụ 19 trong số 26 đối tác chiến lược và đối tác toàn diện của Việt Nam, đem lại 70% đầu tư trực tiếp nước ngoài và tổng giá trị thương mại quốc tế và 80% lượng khách du lịch đến Việt Nam. 14 trong 16 hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết hoặc đang đàm phán là với các đối tác ASEM, đưa Việt Nam trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu và mạng lưới liên kết kinh tế rộng lớn với 60 đối tác, trong đó có 47 thành viên ASEM.

Với ý nghĩa đó, Việt Nam đã và đang có những đóng góp đáng kể vào sự lớn mạnh của Diễn đàn được các thành viên ghi nhận. Việt Nam là một trong những thành viên đề xuất và triển khai nhiều sáng kiến nhất trên hầu hết các  lĩnh vực hợp tác ASEM; tham gia 3 Nhóm hợp tác chuyên ngành về quản lý và giảm thiểu rủi ro thiên tai, quản lý nước bền vững và hiệu quả và đào tạo nghề.

Từ năm nay, Việt Nam sẽ tham gia Nhóm giáo dục và phát triển nguồn nhân lực, công nghệ và sáng tạo. Chúng tôi cùng các thành viên ASEAN thúc đẩy các Hiệp định đối tác và hợp tác với Liên minh châu Âu, hướng tới quan hệ đối tác chiến lược ASEAN – EU, hoàn tất cam kết của các Hiệp định thương mại tự do của ASEAN với các đối tác, thúc đẩy đàm phán Hiệp định thương mại tự do ASEAN – EU…. Đây vừa là thành tựu, vừa là nền tảng căn bản để Việt Nam nâng tầm đóng góp hơn nữa vào liên kết Á – Âu.

Thời gian 5 – 10 năm tới có ý nghĩa then chốt đối với quá trình phát triển và vị thế quốc tế của Việt Nam. Chúng tôi sẽ đăng cai năm APEC 2017, nỗ lực hoàn tất các cam kết gia nhập WTO vào 2018 và các cam kết FTA thế hệ mới, đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 và ứng cử vào Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 – 2021. Điều đó khẳng định quyết tâm mạnh mẽ của Việt Nam trong hội nhập quốc tế sâu rộng và triển khai đối ngoại đa phương toàn diện – một trong những trụ cột lớn của đối ngoại Việt Nam.

Trong nỗ lực đó, Việt Nam cam kết cùng đồng hành với các thành viên ASEM để nâng tầm hợp tác của Diễn đàn quan trọng này, góp phần thiết thực xây dựng một Cộng đồng ASEM lấy con người làm trung tâm, năng động, gắn kết và tự cường.

Xin trân trọng cảm ơn các Quý vị./.